Bazaar News Agency’de yayınlanan röportajı ilginize sunuyoruz.
1- Türkiye, Afganistan’da yıllar içinde artan etkisinden çokça yararlandı ve Afganistan’ı iddialı fikirlerini sürdürmek için bir fırsat olarak gördü. Bu konuyla ilgili görüşünüz nedir? Türkiye Afganistan’da ne arıyor?
1- Öncelikle Türkiye’nin Afganistan’da yer almaya çalıştığı şeklindeki yaklaşım yanlış. Türkiye NATO üyesidir ve Türkiye’nin Afganistan’daki varlığı ABD’nin Türkiye üzerindeki baskısından kaynaklanmaktadır.
Biz Türkiye, İran, Pakistan, Çin, Hindistan, Rusya ve diğerleri gibi tüm bölge ülkeleri mutlu olmalıyız çünkü ABD’nin başını çektiği Atlantik Güçleri Asya’nın ortasındaki Afganistan’dan ayrılıyor. Asya’nın ortasında ABD askeri güçlerinin varlığı hepimiz için büyük tehlike ve tehdittir. Önce görmeliyiz ki, emperyalizmin mağlup askeri güçleri bölgemizden ayrılıyor.
Ülkelerimiz arasındaki ticari rekabet daha ikincil bir konudur. Bölgemizde esas mesele emperyalist güçleri bölgeden çıkarmaktır. Irak, Suriye, Filistin bölgemiz için kanayan bir yaradır. Bu ülkeler bağımsız olmadan, bölgedeki tüm ticari rekabet önemsiz bir ayrıntıdır.
2- Afganistan’da Türk nüfuzunun genişlemesi İran ve Afganistan arasındaki ekonomik ilişkileri etkiledi mi?
2- Afganistan, uzun yıllar Sovyet sosyal emperyalizmi altında yaşayan, 2000’li yıllardan itibaren ABD işgali altında yaşayan bir ülkedir. Afganistan henüz bağımsızlığını kazanmadı. Afganistan henüz bölgede ticari olarak önemli bir pazar değil. Türkiye’nin önemli ticaret ortakları Avrupa ülkeleri, Çin ve Rusya’dır. Türkiye’nin Afganistan’a artan ilgisinin İran ve Afganistan arasındaki ticari ilişkileri azaltacağını düşünmüyorum. İran’ın Afganistan’a sattığı ürün grupları ile Türkiye’nin sattığı veya satacağı ürün grupları çok fazla örtüşmeyecektir. Ayrıca Afganistan bağımsızlığını kazandığı ölçüde zenginliğini ve üretim gücünü artıracak, dolayısıyla İran ve Türkiye’den aldığı mal miktarı da artacaktır. Coğrafi olarak İran’ın Afganistan’a yakınlığı İran için bir avantaj.
3- Uzmanlar, İran’la ekonomik ve ticari ilişkilerini artırmaya ve aralarında kazan-kazan ilişkileri kurmaya çalışan Türkiye’nin varlığının ve Irak, Kürdistan, Suriye ve Afganistan gibi pazarların ele geçirilmesinin İran’ın ticari ilişkilerini azaltacağına inanıyor. Türkiye neden bu ülkelerin İran’a ekonomik bağımlılığını azaltmaya çalışıyor?
3- Bence uzman dediğiniz kişi doğru söylemiyor. Atlantik güçlerinin etkisindeki bu uzmanlar, bölge ülkeleri arasındaki rekabeti ön plana çıkararak, bölgede emperyalizmin varlığını unutturmaya çalışan bir etki yaratıyor.
Öncelikle daha önce de vurguladığım gibi bölge ülkelerinin bağımsızlığı çok önemlidir. İran, yıllardır ABD ambargosu altında doğal kaynaklarını dünya pazarlarına sunamıyor. Irak, Suriye ve Filistin işgal altındadır. Atlantik güçlerinin Rusya ve Türkiye üzerindeki tehditleri devam ediyor. Ukrayna, Rusya’yı kışkırtmaya çalışıyor. Aynı şekilde Yunanistan ve Kıbrıslı Rumlar da Türkiye’ye karşı kışkırtılıyor. “Mavi vatan” dediğimiz Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin hakları gasp edilmeye çalışılıyor. Bu şartlar altında uzman dediğiniz, inleyen ülkelerin birbirinin pazarlarına saldırdığını, Türkiye’nin İran pazarlarını aldığını iddia ettiklerini söylüyorsunuz. Batılı güçler bu iddialara sadece gülüyorlar. Dost olması gereken ülkeler birbirlerine karşı dişlerini gösteriyorlar ama bu sadece dünya hegemonyasının peşinde olan Batı’nın işine geliyor.
Bölge ülkeleri yıllardır emperyalizmin baskısı altında halklarının refahını artıramadı. Bölge ülkeleri bağımsızlıklarını kazandıkça gelişmelerini sağlayacaklar, elbette ticari rekabet olacak ama bölgenin kalkınma ve refah ihtiyacı, her bölge ülkesinin yıllarca birbirinin ayağına basmadan gelişmesini sağlayacaktır.
4- İstanbul Zirvesi ile Türkiye, Afganistan’ın geleceğinde İran’ı atlatmaya ve görmezden gelmeye çalışırken, bu zirvenin aktörleri, İran’ın bölgenin kaderini ve geleceğini belirlemede ne kadar etkili olabileceğinin en çok farkındaydı. Değerlendirmeniz nedir?
4-Öncelikle şunu belirtmek isterim. Afganistan konulu İstanbul zirvesi yapılmadı, iptal edildi. Türkiye ve bölge ülkeleri, Dağlık Karabağ sorununu birlikte çözdükleri Afganistan konusunda birlikte hareket etmelidir.
Bölgenin öncelikli sorunu emperyalizmin bölgeden atılmasıdır. Bölgedeki emperyalizmin baskısından kurtulmuş bağımsız ülkeler ancak ekonomik sorunlarını birlikte çözebilirler. Bölge ülkeleri, dayanışma içinde ve birbirlerinin iç işlerine müdahale etmeden halklarının refahını artırabilir.
Not: Röportajın orijinali İngilizce yapıldığı için çeviride cümle düşüklükleri olabilmektedir.