Yorum Haber-Konteyner Savaşları ve KİT’ler Neden Konteyner Üretmiyor?

Pandemini döneminde konteyner savaşları başladı

COVID-19 döneminde herkesin aklına ilk etapta sağlık gelse de işin ekonomi boyutu da en başından bu yana konuşuluyor. Bu dönemde küresel piyasalar çok sıkıntılı süreçlerden geçti, geçmeye de devam ediyor. İşte tam da bu noktada gemi taşımacılığı ve dolayısıyla boş konteyner mevzusu daha kritik bir hale geliyor. Tabii ki gemi taşımacılığı denince navlun fiyatları da işin işine giriyor.
Boş konteyner fiyatları iki katına çıktı

Koronavirüs günleri her şeyi değiştirdiği gibi çalışma hayatında da yeni bir dönem başlattı. Milyonlarca çalışan işlerini evden yürütürken, virüsün bulaşma hızı nedeniyle alanda bizzat çalışanların sayısında da ciddi bir azalma yaşandı.
Azalmanın yaşandığı yerlerden biri de limanlar oldu… Dünya ticaretinin yüzde 90’ı deniz yolu Çalışan sayısının azaltıldığı dev limanlarda gemilerin yanaşması, yükünü boşaltması ve yeni işler alabilmesi için takvim uzadı. Takvim uzadıkça konteynerler mal yüklü bir şekilde denizde beklemeye koyuldu. Bu durum, yeni malların gemilere yüklenememesini beraberinde getirdi. Yaşananların iki konuda olumsuz yansıması oldu; boş konteyner bulma ve navlun fiyatları.
Son dönemlerde yayımlanan kimi raporlar, konteyner fiyatlarının iki kat yükseldiğini, Avrupa-Uzak Doğu rotasında navlun bedelinin yüzde 300 arttığını ortaya koydu.
Çin’den ‘bizim limana boş gelin’ baskısı
Dünyanın üretim üssü olan Çin için boş konteyner bulamamanın ne anlama geldiği hemen herkesin malumu… İhracatını sürdürmek isteyen Pekin yönetiminin bu konuda agresif bir tutum sergilediği, konteynerlerin direkt kendilerine yönlendirilmesini istediği biliniyor.
ABD ise yükünü kendi limanlarına yükünü boşaltacak konteynerlerin ABD’den mal almadan yeni rotalara açılmasına izin vermiyor. Uluslararası medyaya yansıyan rakamlara göre ülkenin çeşitli noktalarında yaklaşık 500 bin konteyner limanlara yanaşmayı bekleyen gemilerde öylece duruyor. ABD ve Çin’in bu yaklaşımları hem konteyner bulunmasını hem de fiyatları olumsuz etkiliyor.
Türkiye ne durumda?

Peki tüm yaşananlar Türkiye’yi nasıl etkiliyor? Ülkemizin hem bulunduğu jeopolitik konumu hem de özellikle otomotiv, beyaz eşya, tekstil ve mobilya gibi sektörlerde yaptığı ihracat göz önünde alındığında konteyner ve navlun fiyatlarının ekonomi üzerindeki etkisi daha net ortaya çıkıyor.
Sektör temsilcileri hem boş konteyner bulamamaktan hem de artan navlun fiyatlarından şikayetçi. Mevcut durum hem ithalatçıyı hem de ihracatçıyı üzüyor. Çünkü yükselen maliyetler iki tarafı da kötü etkiliyor.
Yaşananların ardından herkesin yanıtını merak ettiği sorulardan biri de ‘Bu kadar talep varsa Türkiye kendi konteynerini üretemez mi?’ sorusu oluyor. Aslında bu konuda çalışmalar bir süredir hız kazanmış durumda.
Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, geçtiğimiz günlerde yaptığı bir açıklamada konuyu Bilim ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank ile konuştuğunu, ‘konteyner ve vagon imalatı yapanlara teşvik verilebileceğini’ söylemişti.

Konuyu yakından takip eden isimler, Türkiye’nin bu alanda üretim yapabileceğini ancak mevcut durumda basınç testi, hidrolik testi gibi bazı uygulamaların yapılacağı laboratuvarların ülkemizde olmadığı bilgisini paylaşıyor. Ancak ilgili bakanlıkların adım atması halinde, yatırım yapacak firmalar için bu test merkezlerinin kurmanın çok da zor olmadığı görüşü hakim.

Ekopolitika Yorumu: Haberde yer verildiği üzere Konteyner krizi uzunca bir süredir devam etmektedir. Krizin ilk zamanlarında Ticaret Bakanı Ruhsar PEKCAN özel sektörün Konteyner üretmesi gerektiğini, Bakanlık olarak üretim konusunda destek verebileceklerini ifade etmişti. Ancak görünen o ki Konteyner üretimi konusunda herhangi bir ilerleme olmadı.
Ayrıca hatırlanacağı üzere Sayın Cumhurbaşkanımızın Ekonomi Reform Paketi’nde KİT’lere daha fazla yatırım yapılacağını ifade etmişti.
İşte KİT’lerin daha fazla üretime ve istihdama katılması için altın bir fırsat. Özel sektörün doğal olarak kâr dürtüsüyle yaklaştığı, belki de yeterli sermaye ayırıp yatırım yapamadığı bu alana KİT’ler yatırımcı olarak ya tek başına girsin ya da istekli bir özel sektör firması ile birlikte girsin. Eğer KİT’ler tek başına üretime girse bile zaten üretim sürecinde pek çok parça özel sektörden tedarik edileceğinden özel sektörü de yanına katmış olacaktır. Böylece özel sektör de bu alanda yetkinleşecek, bir üretim kapasitesi oluşturacaktır.
Konteyner krizinin uzun bir süre devam edeceği aşikar. Dünyada ve Türkiye’de konteyner talebi devam edeceğinden bu alana yapılan yatırımlar kısa bir süre sonra kendini amorti edecektir. Kârlı bir yatırım olacağını tahmin etmek hiç zor değil. Türkiye bu alanda mağdur olmamak için üretim tesisini ve laboratuvarlarını bir an önce kurmalıdır.